Hoe Brussel en Den Haag influencers inzetten voor de Europese verkiezingen

• Paulus Houthuijs

  redacteur Online

“Fact or cap (leugen, red.): is het voor artiesten als Stormzy of Adele lastiger om in Europa op te treden?” vraagt een verslaggever van het Instagramaccount Represent Jezelf aan jongeren op straat. “Ik denk het wel, met de Brexit”, reageert iemand. Een ander: “Ik denk cap. Het is gewoon goed voor de economie van Europa.”

Het filmpje is slechts een van de vele reels, stories en posts op Instagram die gaan over de naderende verkiezingen. Deze (politieke) influencers worden nu ook zowel vanuit Den Haag als Brussel ingeschakeld om producties te maken over de gang naar de stembus van 6 tot en met 9 juni.

Influencers die door de Nederlandse overheid worden benaderd, krijgt bijvoorbeeld kaartjes voor een show van de Kiesmannen. In ruil daarvoor plaatsen ze een video met de hashtag #elkestemtelt.

“Ik zie dat veel mensen zijn benaderd door de Rijksoverheid”, zegt influencer Ezra van Hamelen. Hij deed mee in een van deze video’s met bevriende influencers, maar was niet zelf gevraagd door de overheid. In de beschrijving van de video staat #ad, om duidelijk te maken dat het om een advertentie gaat.

“In dat geval kan je er voor 100 procent van uitgaan dat geld een rol heeft gespeeld. Ik heb er niets voor gehad, maar vond het wel leuk om naar de Kiesmannen te gaan.”

Ook het Europees Parlement contacteert influencers, online journalisten en zogeheten content creators. Deelnemers krijgen bijvoorbeeld een overnachting aangeboden in Brussel of Straatsburg, de steden waar het Europees Parlement is gevestigd. De reis wordt vergoed, evenals een lunch op locatie, vertelt de 29-jarige Nana Asare.

“Vanuit heel Europa waren influencers uitgenodigd”, zegt hij. Hij schat dat er bij zijn bezoek aan het parlementsgebouw in Brussel zo’n 120 waren. “We moesten bij een workshop zijn en een paar lezingen, maar we mochten zelf bepalen wat voor content we maakten.”

De Amsterdammer is een van de oprichters van Represent Jezelf. Deze Instagrampagina heeft zo’n 14.000 volgers en publiceerde al op eigen initiatief video’s over de verkiezingen. “Wij zagen dat in onze kring van mensen met een biculturele achtergrond niet echt wordt gestemd.” Hij en zijn collega’s willen daar verandering in brengen. “Wij willen laten zien: het gaat ook over ons, en wij zijn hier ook uitgenodigd.”

De 27-jarige Janna Nieuwenhuijzen was ook benaderd vanuit de Nederlandse afdeling van het EP. Zij is de oprichter van Snackpaper, een kanaal dat krantennieuws vertaalt naar Instagram en TikTok met zo’n 3500 volgers. “Ik vond het wel een slimme zet van het EP.”

Aanvankelijk had ze als journalist een ongemakkelijk gevoel. “In hoeverre is dit propaganda, zei een kritisch stemmetje in mij.” Maar omdat er geen verplichting was om ergens over te berichten, ze kritiek mocht uiten en ze niet betaald werd, afgezien van de treinkosten en hotelverblijf, trok ze de conclusie: “Dit is geen propaganda, maar een sterke marketingstrategie.”

Nieuwenhuijzen ziet het als een win-winsituatie. Influencers leren over hoe het EP en de EU werken en geven die informatie door aan hun volgers. Andersom geven zij EP-medewerkers tips om jongeren beter te bereiken. “De strekking van de trip is pro-stemmen. Daar heb ik me niet slecht over gevoeld, want zo werkt democratie.”

Van oudsher komen bij de EP-verkiezingen veel minder kiezers opdagen dan bij Nederlandse verkiezingen. De opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 was bijna het dubbele van die bij de EP-verkiezingen in 2019.

In België werd veruit het meest gestemd (maar dat land heeft een kiesplicht en combineert Europese verkiezingen altijd met een andere verkiezing):

Onder 18- tot en met 24-jarigen was de opkomst 35 procent, zo blijkt uit onderzoek van Ipsos. Dat is een lichte daling ten opzichte van de EP-verkiezingen van 2014. Toen kwam 40 procent van de jongeren in deze leeftijdsgroep naar de stembus.

“Ik vind het moeilijk te zeggen hoeveel effect deze influencercampagne zal hebben”, zegt Susan Vermeer. Zij is universitair docent strategische communicatie aan de Wageningen Universiteit en onderzoekt de impact van sociale media.

“Ik verwacht wel dat er een groter effect zal zijn qua bewustwording dan bij de Tweede Kamerverkiezingen. Want in tegenstelling tot die verkiezing, word je nu niet vanuit alle media geconfronteerd met politieke berichtgeving.”

Influencers bereiken een jongere groep mensen dan veel traditionele media. Maar als er #Rijksoverheid, #elkestemtelt of #UseYourVote bij staat, kan dat volgens hoogleraar digitale media en samenleving Sanne Kruikemeier, eveneens van de Wageningen Universiteit, averechts werken.

“Een aangemoedigde campagne kan ook tot weerstand leiden.” Toch zal het volgens de twee communicatiedeskundigen voor deze doelgroep beter werken als influencers over de verkiezingen berichten dan instanties zelf.

Wil je weten wat er met jouw stem in Europa gebeurt? Kom erachter in onze special: